Βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχοθεραπείας αποτελεί η ενδοσκόπηση.
Η ικανότητα δηλαδή να εξετάζουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, να εντοπίζουμε τις ψυχικές μας καταστάσεις και να προβαίνουμε σε αυτοπροβληματισμό: Γιατί συμπεριφέρομαι όπως συμπεριφέρομαι; Γιατί σκέφτομαι με αυτό τον τρόπο; Γιατί αισθάνομαι έτσι; Τί είναι πραγματικά σημαντικό για εμένα; (η λίστα ενδοσκοπικών ερωτήσεων συνεχίζεται επ’άπειρον!).
Η ενδοσκόπηση δεν είναι καθόλου εύκολη, πρώτον γιατί υποφέρει από την υποκειμενικότητά μας και δεύτερον, γιατί είναι επώδυνη. Πολλές φορές είναι ευκολότερο να αγνοήσουμε κομμάτια του εαυτού μας για τα οποία δεν είμαστε περήφανοι ή τα οποία δύναται να φέρουν στην επιφάνεια τις σκοτεινές μας πλευρές.
Στην ψυχοθεραπευτική μου δουλειά, χρησιμοποιώ συχνά ένα εξαιρετικό ερωτηματολόγιο αυτογνωσίας για ενδοσκοπικούς σκοπούς. Πολλοί θεραπευόμενοι δείχνουν φανερή αντίσταση στο συγκεκριμένο εργαλείο λόγω της βαθιάς αυτοπαρατηρητικής του λειτουργίας. Το έχω χορηγήσει αμέτρητες φορές και, σχεδόν πάντα, η 1η ερώτηση ακολουθείται από δυσανασχέτηση!
Η 1η ερώτηση είναι:
“ Με μια πρόταση, ποιός είσαι;”
Συχνές πρώτες αντιδράσεις, τις οποίες βρίσκω απόλυτα φυσιολογικές, είναι:
Τί είναι αυτή η ερώτηση;
Τί πρέπει να πω;
Δεν ξέρω αν απαντώ σωστά..
Γίνεται να κάνουμε κάτι άλλο σήμερα; (true story!)
Έπειτα δειλά-δειλά αρχίζει το ταξίδι αυτογνωσίας. Κάποιοι απαντούν με το ονοματεπώνυμο τους, κάποιοι με το επάγγελμα τους, κάποιοι με το τί τους αρέσει και τί όχι. Όμως δεν είναι απόλυτα ικανοποιημένοι με την απάντηση τους.
Γιατί μας δυσκολεύει τόσο αυτή η ερώτηση; Πώς τελικά ορίζουμε τον εαυτό μας; Είμαστε το όνομα που αναγράφεται στην ταυτότητά μας; Είμαστε αυτό που επαγγελόμαστε; Είμαστε οι προτιμήσεις μας; Είμαστε όλα αυτά μαζί αλλά και κάτι περισσότερο; Μήπως πρέπει να εισχωρήσουμε ακόμα πιο βαθιά μέσα μας, στις προσωπικές μας αξίες και πεποιθήσεις, στο νόημα που βρίσκουμε στη ζωή καθώς και στον σκοπό της ύπαρξής μας; Μήπως δεν είμαστε μόνο αυτό που είμαστε, αλλά και το τί μπορούμε να γίνουμε;